Cư Kỉnh – Hồ Biểu Chánh

Bên mé rạch, phía tay mặt, lại có đắp một con đường làng rộng rãi cao ráo, dọc theo đường trồng hai hàng dừa bị, gốc hai hàng mà ngọn de ra rạch, mấy khoảng trồng lại trồng xen những mít, dâu, nhất là trồng đu đủ, cây nào cũng lùn thấp mà có trái đeo đầy cổ, với tay hái được, chẳng cần phải trèo leo.

Ngó ra con đường này, cách Châu Thành Ô Môn chừng vài trăm thuớc, có một tòa nhà nguy nga, nền đúc đá, cửa cuốn gạch, tường trắng toát, nóc đỏ lòm, trước nhà có một cái sân lớn chứa kiểng vật tốt tươi, bông hoa đủ sắc còn hai bên và phía sau nhà, thì vườn tược sởn sơ rậm rạp. Người ta trông thấy cảnh này thì tự nhiên biết đó là chỗ ở của một người phong lưu mà phú túc.

Thiệt như vậy, tòa nhà nguy nga với sở vườn thạch mậu này thuộc của ông Huyện Hàm Tân, người có ruộng đất nhiều, có danh dự lớn, mà lại cũng được làng dân kính mến.

Tiết tháng giêng, một buổi chiều, tuy trời còn nắng, song nhờ mặt trời đã sụp xuống dưới ngọn cây sau vườn, nên phía trước sân đã mát. Ông Huyện với bà Huyện đi ra vườn hoa, ông cầm cái kéo mà hớt đọt sửa nhánh cho những cặp kim quít, cần thăng, huỳnh mai, bùm sụm trồng trong những chậu lớn, còn bà thì đi vòng theo mấy buị hường và mấy liếp huệ mà coi chừng cho hai đứa gia dịch tưới bông.

Ông Huyện Tân mới bốn mươi lăm tuổi, hình vóc dong dãy, gương mặt ôn hòa. Bà Huyện đã được ba mươi tám tuổi rồi, đã có ba mặt con, nhưng mà nhờ bà có sẵn sắc đẹp thiên nhiên, lại nhờ bà thong thả trí, chẳng có buồn lo về sự chi hết, nên dung mạo của bà vẫn còn tuấn tú,vẻ tươi của bà vẫn còn đâỳ đủ, người lạ tưởng bà chưa tới ba mươi xuân.

Ông Huyện đương lum khum nhấm cây huỳnh mai mà uốn nhánh, bà Huyện bước lại gần rồi bà nói:

– Người mua nhà của Xã Nhẫn muốn dọn về ở hay sao, mà nghe bầy trẻ nói từ hồi sớm mai tới giờ có người lo quét dọn ở đẳng.

– Vậy hả?… Họ mua thì tự nhiên họ dọn dẹp mà ở chớ sao.

– Hôm tòa đấu giá phát mãi, ông hkông thèm tranh mà mua, để họ mua uổng quá.

– Mình mua làm chi bà?

– Đất giáp với đất mình, mua đặng mở vườn mình rộng thêm nữa.

– Có vài công đất, nhiều nhỏi gì đó. Vườn mình gần hai mẫu, mặc sức mà trồng,mở rộng thêm nữa làm chi?

– Ông nói kỳ quá. Đất rộng thêm chừng nào càng quí thêm chừng nấy, có hại chi đâu mà sợ.

– Mình có một đứa con trai, sở vườn của mình đây đã đủ rồi cần gì phải lo mở rộng thêm nữa.

– Còn hai đứa con gái nữa chi?

– Ối ! Thứ con gái, hễ gả nó lấy chồng thì nó theo chồng, nó có ở với mình đâu mà mình phải lo cho nó.

Hai ông bà đương nói chuyện tới đó thì có một chú lính hăm hở bước vô cửa ngõ. Ông Huyện đứng ngay mà ngó; bà Huyện cũng ngó,đợi nghe coi chú lính đến nói chuyện gì.

Chú lính chào hai ông bà rồi thưa rằng:

– Bẫm ông, quan lớn tính tới năm giờ chiều nầy đi với bà lớn vô thăm ông bà, song quan lớn sợ ông bà đi khỏi, nên dạy cháu vô hỏi trước coi có ông bà ở nhà hay không.

Ông Huyện liền đáp:

– Xin chú vể bẩm với quan lớn rằng có vợ chồng tôi ở nhà đủ và vợ chồng sẵn lòng tiếp quan lớn bà lớn.

Chú lính từ giả rồi xây lưng trở ra đường.

Bà Huyện nói với chồng:

– Thôi,ông vô nhà đặng sửa soạn tiếp khách.

– Còn sớm mà,mới bốn giờ. Tôi mặc áo dài, bịt khăn đen thì xong, có sửa soạn chi đâu.

– Để tôi sai bầy trẻ đi mua sẵn nước đá đặng lắt nữa đãi rượu.

– Cũng biểu nó nấu nước sôi đặng chế trà, nghe.

– Nước sôi thì có sẵn… Cha chả, quan Chủ quận đổi lại, tôi chưa kịp đi thăm bà lớn, nay quan lớn bà lớn đến thăm mình trước như vậy, tôi ái ngại quá.

– Phận tôi thì hôm qua quan lớn đến lãnh việc, tôi có hiệp với điền chủ trong quận mà yết kiến quan lớn rồi. Theo lễ thì bà phải đến thăm bà lớn trước rồi bà lớn sẽ thăm trả lại.

– Quan lớn với bà lớn mới lại tới hôm qua. Tôi tính để ít bữa dọn đồ đạc xong rồi tôi sẽ đi thăm. Tôi không dè bà lớn lại đi thăm tôi trước.

– Người lớn mà đi thăm trước là tỏ lòng hạ cố. Vậy lát nữa bà phải cám ơn,rồi bà xin lỗi về sự bà chưa kịp đi thăm.

– Người ta nói quan lớn đây là con của ông Hương sư Kinh ở trên Thốt Nốt hồi trước, phải hay không vậy ông?

– Tôi cũng nghe nói như vậy, song hkông biết chắc. Lát nữa quan lớn bà lớn vô, bà đừng có hỏi việc đó nghe hôn. Hỏi như vậy saí lễ nghĩa lắm.

– Tôi biết mà.

Bà Huyện trở vô nhà sai gia dịch đứa đi mua nước đá, đứa lau bàn ghế, đứa rửa chén rửa ly, sắp đặt sẳn sàng đặng tiếp khách. Cách một hồi ông Huyện cũng vô rửa mặt rửa tay, thay quần đổi áo. Cô Túy, là con gái của ông Huyện bà Huyện, năm nay cô đã được mười bảy tuổi, hồi nhỏ cô học tại trường Ô Môn, thi đậu bằng sơ học rồi cô lên Sài Gòn học thêm vài năm. Vì ông Huyện bà Huyện cưng không muôn cho cô đi xa nữa, nên năm ngoái bắt cô về nhà, mà cũng chưa chịu gả cô lấy chồng.

Trong nhà lại còn cô Huyên, hai mươi tuổi cháu kêu bằng chú ruột, vì cha khuất sớm mẹ ở bên Sa Đéc thì nghèo, nên ông Huyện đem về nuôi đặng chơi với con gái ông cho có bạn.

Nghe nói sẽ có khách thì cô Túy với cô Huyên lăng xăng lo giúp với bà Huyện mà sắp đặt cuộc tiếp khách, song cô Huyên thì giúp thiệt, còn cô Túy thì lo son phấn và lo áo quần nhiều hơn.

Đúng năm giờ chiều, có một chú hầu đi theo chỉ đường. Ông Huyện bà Huyện ra ngoài cửa mà tiếp chào và rước vô nhà. Cô Túy với cô Huyên đứng trong, chừng khách vô, hai cô cũng cúi đầu chào đủ lễ.

Chủ nhà mới khách đi thẳng vô bộ sa-lông lớn để phía trong mà ngồi, rồi hai cô bưng trà đãi khách. Bà Huyện nói với bà Chủ quận:

-Tôi chưa kịp đi thăm bà lớn, mà bà lớn đến thăm vợ chồng tôi trước, thiệt tôi có lỗi nhiều lắm.

– Với người ta thì vợ chồng tôi phải giữ gìn cho hạp lễ nghĩa, chớ với ông Huyện bà Huyện thì vợ chồng tôi đi thăm trước không hại chi hết. Xin bà Huyện đừng ái ngại. Hai cô đây là con của bà Huyện phải hôn?

-Bẩm, con nhỏ là con, còn con lớn là cháu kêu ông Huyện tôi bằng chú.

Quan Chủ quận liền hỏi ông Huyện:

– Ông Huyện có được mấy cậu mấy cô hết thảy?

– Bẩm, tôi có ba đứa con, một trai hai gái. Thằng con trai lớn của tôi, hai mươi mốt tuổi, thi đậu Thơ toán, quan trên mới cấp bằng cho nó làm việc tại Sài Gòn chừng vài tháng nay. Con Túy đây là con kế đó, năm nay mười bảy tuổi. Còn đứa con út, tên Ngọ, mười tuổi, còn học tại trường Ô Môn.

– Cậu lớn làm Thơ toán trên Sài Gòn đó tên chi?

– Bẩm, nó tên Thanh.

– Có vợ con rồi hay chưa?

– Bẩm, chưa có vợ. Vợ chồng tôi đương lo kiếm chỗ mà định đôi bạn cho nó, song kiếm chưa được.

– Còn cô ba đây, ông Huyện đã có hứa nơi nào hay chưa?

– Bẩm,chưa. Nó còn nhỏ, để lo cho anh nó rồi sẽ hay.

Em Ngọ, là con Út của ông Huyện, đi học về nó vừa bước lên thềm, nó ngó thấy trong nhà có khách, nên thối lui mà đi vòng ra ngã sau. Bà Chủ quận ngó thấy, liền biểu kêu nó ra cho bà biết mặt. Em Ngọ phải ra chào khách. Cô Túy với cô Huyên coi cho người ở bưng ly và rượu ra đặng đãi khách. Quan Chủ quận cãi rằng :

-Tôi xin khai thiệt, vợ chồng tôi không biết uống rượu. Xin ông Huyện bà Huyện bãi rượu đi, để dùng trà mà thôi.

Muốn làm vừa lòng khách, nên ông Huyện phải dạy bưng rượu vô. Quan Chủ quận thình lình hỏi ông Huyện:

– Ông Huyện có lẽ biết tôi chớ?

– Bẩm. Tôi xin lỗi…Tôi không…nhớ.

– Cách mười hai năm trước, tôi có xuống nhà ông Huyện một lần.

– Lâu quá, nên tôi quên.

– Tôi là con của ông Hương sư Kinh hồi trước ở trên Thốt Nốt đây. Hôm qua ông đi với mấy vị điền chủ đến thăm tôi. Tôi ngó thấy thì tôi nhớ ông liền. Nhưng vì hôm qua không có giờ nhiều, nên tôi không hỏi thăm ông bà được. Bữa nay rảnh, vợ chồng tôi mới vô thăm ông bà.